Geschiedenis

In 1871 besloot Mgr. Zwijsen – bisschop van ’s-Hertogenbosch – een nieuwe parochie te stichten in het noordelijkste deel van Tilburg. Het zou een afsplitsing worden van de moederparochie ’t Goirke. Sinds 1797 was het noordelijke stadsdeel van Tilburg aangewezen geweest op de kerk van ’t Goirke. Het bestuur van die parochie wilde zijn dochterkerk toewijden aan de H. Dionysius, maar de Heikanters kozen met instemming van de bisschop van ’s-Hertogenbosch voor Maria, onder de titel: Onbevlekt Ontvangen.

De grond voor het bouwen van de kerk werd geschonken door de familie Somers die een boerderij bezat aan De Schans. In tegenstelling tot de meeste kerken op het platteland is de kerk van de Heikant niet gericht op het oosten omdat men de toegangsdeur aan De Schans wilde situeren.

De kerk is op 1 augustus 1873 door bouwpastoor L.G. van der Steen ( 1828 – 1904 ) ingewijd. Pas zes jaar later, op 23 juni 1879 werd de kerk door Mgr. A. Godschalk geconsacreerd. De in sobere neogotische stil gebouwde kerk is een driebeukige basicale kruiskerk, bestaande uit een hoog middengedeelte met aan beide zijden twee lage delen.

In 1923 wordt door architect Jos Donders ( 1898 – 1940 ) de bidkapel gebouwd, die in 1998 werd gerestaureerd als Norbertuskapel.  De binnenzijde van de kerk werd in 1929 helemaal gepolychromeerd en in allerlei kleuren en motieven geschilderd door het Tilburgse kunstatelier Sint Lucas. Na een grondige restauratie in 1968 werd de kerk in diverse tinten grijs overgeschilderd. In 1987 werden kerk en pastorie grondig gerestaureerd.

Links van het priesterkoor bevindt zich de doopkapel met een marmeren doopvont en daarachter de uit 1998 daterende Norbertuskapel, met daarin glas-in-loodramen van maria, Heilige Dionysius, de zalige Peerke Donders en de Heilige Augustinus en Norbertus.

Peerke Donders heeft rechts van het priesterkoor in 1982, het jaar van zijn zaligverklaring , een eigen kapel gekregen. Daarin staat sinds 1996 een beeld van hem, dat oorspronkelijk in een nis in de gevel van het patronaat tegenover de kerk heeft gestaan. In de kerk hangen en houten neogotische vitrinekast zilveren ex-voto’s, die afkomstig zijn van de in 1874 in de Heikant opgerichte broederschap van Sint Barbara. Het orgel uit 1918 met neogotisch front is gemaakt door Gebroeders Vermeulen uit Weert/ Alkmaar.

De kerk is geleden aan de eeuwenoude Herdgang ‘De Heikant ‘, nu De Schans genoemd. De Schans vormt sinds 1982 een gemeentelijk beschermd stadsgezicht onder de naam ‘De Oude Heikant ‘. Daarin bevindt zich een historisch belangrijk kerkelijk complex met kerk, pastorie, klooster, RK lagere School, Patronaatsgebouw en een Mariabeeld. Kerk en pastorie zijn in 1986 op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Beiden zijn in 2000 officieel op de rijksmonumentenlijst geplaatst.

Naast de kerk werd in 1874 de pastorie gebouwd in eclectische stijl met sterk neoclassicistische kenmerken. Na het tweede Vaticaans Concilie ( 1962 – 1965 ) stonden grote veranderingen  op til. Bisschop Bekkers van ’s-Hertogenbosch deed een beroep op de norbertijnen van de abdij van Berne voor de Heikant. Sinds 1 oktober 1964 is de parochie toevertrouwd aan de norbertijnen, de witheren, die eerder gedurende meer dan 500 jaar het patronaatsrecht in Tilburg hadden.

De pastorie is een twee laags bakstenen woonhuis met een afgetopt schilddak met op vier hoeken schoorstenen en gedekt met leien. De gevel is symmetrisch van opbouw. Boven de in visgraatmotief opgeklampte voordeur zit een bovenlicht van glas-in-lood met een voorstelling van de Goede Herder.

Bij de ontwikkeling van Tilburg – Noord heeft de parochie twee wijkkerken laten bouwen. De Driekoningenkerk aan de Haendellaan 40 ( inmiddels afgebroken ) en de Herderskerk aan de Van Kalmthoutlaan 75/ Kreverplein 1 ( inmiddels bejaardensociëteit ). De inwijding van deze twee kerken in september 1973 viel samen met het eeuwfeest van de Mariakerk. De Driekoningenkerk werd in september 2008 gesloten voor de eredienst en heeft een aantal jaren als thuisbasis gediend voor het mede door de norbertijnenparochie opgezette Ronde tafelhuis. Na de herontwikkeling van het Wagnerplein heeft het multi religieus ontmoetingscentrum huisvesting gevonden samen met de bibliotheek eneen wijkburo van de gemeente in het Verhalenhuis.

De Herderskerk werd op 4 juli 1993 aan de eredienst onttrokken. Op 24 maart 1995 werd de senioren Soos KBO ’t Hazennest in de voormalige Herderskerk geopend.